Biomasa to najstarsze i najczęściej wykorzystywane źródło energii odnawialnej. Stanowi całą istniejącą na Ziemi materię organiczną, a wszystkie jej stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego ulegające biodegradacji. Wykorzystanie biomasy pozwala spożytkować odpady oraz zagospodarować nieużytki.
Biomasa przeliczana na jednostki wagowe (gram, kilogram), jednostki energii (kaloria, dżul), a także na węgiel organiczny. Dzięki niej można obliczyć produkcję biologiczną danego osobnika, ekosystemu, biomu czy danej populacji, biocenozy bądź całej biosfery. Przybiera postać świeżej lub suchej masy organizmów żywych (po odparowaniu wody albo po ich wysuszeniu).
Można wyróżnić biomasę mikroorganizmów, zoomasę (czyli biomasę zwierząt) oraz fotomasę (biomasa roślin). W ekosystemach odznaczyć można również biomasę producentów (tworzoną w procesie fotosyntezy) oraz biomasę konsumentów (tworzoną kosztem biomasy producentów). Obie te masy materii stanowią całkowitą biomasę biocenozy.
Poprzez fotosyntezę dochodzi do kumulacji energii słonecznej w biomasie, którą można wykorzystać dla celów człowieka. Przetwarza się ją na inne formy energii poprzez spalanie samej biomasy lub produktów jej rozkładu. W wyniku czego, uzyskuje się ciepło, które może być zamienione na inne rodzaje energii. Biomasa stanowi trzecie, co do wielkości, naturalne źródło energii na świecie.
Produktami wykorzystywanymi do celów energetycznych są najczęściej:
* Osady ściekowe,
* Odchody zwierząt,
* Drewno o niskiej jakości technologicznej oraz odpady drzewne,
* Słoma i inne odpady produkcji rolniczej,
* Oleje roślinne i tłuszcze zwierzęce,
* Wodorosty, które uprawia się specjalnie do tych celów,
* Odpady organiczne (łodygi kukurydzy, lucerny czy trawy, wysłodki buraczane).
W Polsce na potrzeby biomasy uprawiane są rośliny szybko rosnące, takie jak: róża wielokwiatowa, rdest sachaliński, wierzba wiciowa, ślazowiec pensylwański, topinambur oraz trawy wieloletnie (np. proso rózgowe, miskant olbrzymi, palczatka Gerarda).
Spalanie biomasy jest korzystniejsze dla środowiska, gdyż zawiera ona mniej szkodliwych pierwiastków niż np. paliwa kopalne. W tym procesie powstaje także mniej dwutlenku węgla wnoszonego do atmosfery, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko globalnego ocieplenia. Ogrzewanie biomasą jest bardzo opłacalne, ponieważ jej ceny są konkurencyjne na rynku paliw. Jedyną wadą spalania biomasy jest wydzielanie się podczas tego procesu szkodliwych substancji tłuszczy i białek.
Energię pochodzącą z biomasy uzyskuje się nie tylko z jej bezpośredniego spalania, lecz także z jej zgazowania, estryfikacji lub fermentacji.